کم شدن سطح روغن موتور بعد از تعویض آن + 9 دلیل اصلی + راهکار

سطح روغن موتور یکی از نشانه‌ های مهم سلامت موتور خودرو است. خیلی از رانندگان بعد از تعویض روغن متوجه می ‌شوند سطح آن کمی پایین ‌تر آمده و همین باعث نگرانی‌ شان می ‌شود. در نگاه اول شاید فکر کنید نشتی وجود دارد یا تعمیر اشتباهی انجام شده، اما همیشه هم این ‌طور نیست. در بیشتر مواقع، کاهش جزئی سطح روغن طبیعی است و دلایل ساده ‌ای دارد که بهتر است هر راننده ‌ای آن ‌ها را بداند. دانستن این نکات کمک می‌کند از نگرانی بی ‌جا یا دستکاری‌ های اشتباه جلوگیری شود و موتور هم عمر بیشتری پیدا کند. در ادامه توضیح می‌ دهیم چرا این اتفاق می ‌افتد و در چه شرایطی باید این موضوع را طبیعی یا غیرطبیعی دانست.

سطح روغن موتور چیست و چرا اندازه گیری آن مهم است؟

روغن موتور در واقع خونِ موتور خودرو است و وظیفه دارد تمام قطعات متحرک را روان ‌کاری کند تا از اصطکاک، داغ شدن و فرسایش جلوگیری شود. سطح روغن موتور یعنی مقدار روغنی که درون کارتر یا محفظه روغن وجود دارد. اگر این مقدار کمتر از حد مجاز باشد، موتور نمی ‌تواند درست کار کند و عمر آن به ‌سرعت کاهش پیدا می‌کند.
اندازه ‌گیری سطح روغن کار بسیار ساده ‌ای است اما بیشتر رانندگان به آن بی‌ توجه‌ هستند. کافی است خودرو برای مدتی خاموش باشد تا روغن داخل موتور ته‌ نشین شود، سپس با بیرون کشیدن گِیج روغن می ‌توانید وضعیت آن را ببینید. بخش پایینی میله معمولاً دو علامت دارد که حداقل و حداکثر سطح مجاز روغن را نشان می ‌دهد. اگر روغن پایین ‌تر از حداقل باشد، حتماً باید روغن اضافه کنید.
پایین بودن بیش از حد سطح روغن باعث افزایش اصطکاک و در نتیجه داغ شدن موتور می ‌شود، درحالی‌که زیاد بودن آن هم می ‌تواند به نشت یا کف کردن روغن منجر شود. پس حفظ سطح مناسب، شرط اصلی عملکرد سالم موتور است. بررسی منظم سطح روغن، به‌ خصوص بعد از هر تعویض، بهترین روش برای پیشگیری از آسیب ‌های گران ‌قیمت و طولانی ‌مدت است.

مطالعه بیشتر:

علائم روغن موتور اشتباه در خودرو و ۱۰ اقدام ضروری

دلیل روشن شدن چراغ چک بعد از تعویض روغن

رفع روغن‌ سوزی پراید بدون باز کردن موتور

تفاوت روغن موتور SM-SN-SL

نقطه ریزش یا Pour Point چیست؟

آیا کاهش سطح روغن موتور بعد از تعویض طبیعی است؟

بله، در بسیاری از مواقع کاهش جزئی سطح روغن بعد از تعویض کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد. وقتی روغن تازه داخل موتور ریخته می‌ شود، بخشی از آن در کانال‌ ها، فیلتر و قطعات داخلی پخش می‌ شود و دیگر در کارتر یعنی محل جمع شدن روغن در پایین موتور باقی نمی ‌ماند. به همین دلیل، اگر چند روز بعد از تعویض روغن با گِیج بررسی کنید، ممکن است سطح روغن کمی پایین ‌تر از روز اول باشد.

علت دیگر این پدیده، دفع بخارهای اضافی و هوای محبوس در هنگام کارکرد اولیه موتور است. در واقع بعد از چند کیلومتر رانندگی، روغن به دمای کاری می‌ رسد و حجم آن کمی تغییر می‌کند که باعث کاهش سطح قابل‌ مشاهده در گِیج می ‌شود. همچنین جذب مقداری روغن در فیلتر تازه نیز طبیعی است، چون فیلتر باید با روغن پر شود تا بتواند ذرات را به‌ درستی جذب کند.

اما اگر کاهش سطح روغن زیاد باشد یا در مدت کوتاهی به زیر حد مجاز برسد، دیگر حالت طبیعی ندارد و باید بررسی شود. ممکن است نشتی، سوختن واشرها یا مصرف غیرعادی روغن وجود داشته باشد. به‌ طور خلاصه، کم شدن اندک سطح روغن بعد از تعویض یک واکنش معمول در موتورهای سالم است، اما کاهش شدید یا مداوم نشانه وجود مشکل فنی است و باید دلیل آن دقیق ‌تر بررسی شود

9 دلیل اصلی پایین آمدن سطح روغن پس از تعویض آن:

برای درک بهتر کم شدن سطح روغن موتور، باید بدانیم روغن تازه درست پس از تعویض، هنوز تمام مسیرهای داخلی موتور را به ‌طور کامل پر نکرده و پس از چند کیلومتر رانندگی، وضعیت واقعی سطح روغن مشخص می‌ شود. در ادامه، تمام دلایل طبیعی این اتفاق را بررسی می‌کنیم.

1) پر شدن فیلتر روغن با روغن تازه

• فیلتر روغن در هر بار تعویض، خالی از روغن است. زمانی که موتور شروع به کار می ‌کند، بخشی از روغن تازه برای پر شدن فضای داخلی فیلتر مصرف می ‌شود. این مقدار ممکن است بین 200 تا 500 میلی ‌لیتر باشد که در خودروهای کوچک هم می ‌تواند روی گِیج (میله نشانگر روغن) قابل ‌مشاهده باشد.

2) پُر شدن مجاری و کانال ‌های داخلی موتور

• روغن پس از ریختن داخل موتور، ابتدا در کارتر جمع می ‌شود اما با روشن شدن خودرو، وارد مجاری باریک و قطعات داخلی مانند میل ‌لنگ، میل ‌سوپاپ و یاتاقان‌ ها می ‌شود. این بخش‌ ها در زمان تخلیه روغن، به ‌طور کامل خالی نمی‌ شوند، اما با روغن تازه دوباره پر می‌گردند. این فرآیند موجب پایین ‌تر آمدن سطح روغن نسبت به لحظه اولیه بعد از تعویض می ‌شود.

3) جذب روغن توسط دیواره‌ ها و قطعات فلزی موتور  

• قطعات فلزی موتور معمولاً تا حدی روغن ‌پذیر هستند و در برخورد نخست با روغن تازه، لایه‌ ای نازک از آن را به خود جذب می‌کنند. به‌ خصوص در بخش‌ هایی مانند سیلندرها و دیواره کارتر، این جذب اولیه باعث کم شدن جزئی سطح روغن می‌ شود. پس از مدتی، حالت تعادل برقرار شده و دیگر کاهش محسوسی رخ نمی ‌دهد.

4) پخش روغن در توربوشارژر (در خودروهای توربو)  

• در موتورهای مجهز به توربوشارژر، بخشی از روغن تازه باید در محور مرکزی و بوش ‌های توربو جریان پیدا کند تا از اصطکاک بالا جلوگیری شود. تا زمانی‌که توربو کاملاً روغن ‌کاری نشود، بخشی از روغن در آن جا باقی می ‌ماند و سطح کلی روغن در گِیج با کاهش جزئی نشان داده می ‌شود.

5) انبساط و انقباض حرارتی روغن

• روغن موتور هنگام سردی یا گرمی دچار تغییر حجم می‌ شود. زمانی که شما سطح روغن را در حالت سرد اندازه می‌گیرید، ممکن است سطح بالاتری را ببینید. اما پس از گرم شدن موتور و کارکرد روغن، حجم آن کمی کاهش پیدا می‌کند. این تغییر طبیعی معمولاً بین چند میلی‌ متر تا نیم سانت بر روی میله اندازه‌گیری دیده می‌ شود.

6) جذب اولیه در فضاهای خالی و قطعات تازه تعویض ‌شده

• اگر به ‌تازگی فیلتر یا بعضی از قطعات سیستم روغن ‌کاری تعویض شده باشند، امکان دارد حفره ‌ها یا منافذ ریز داخل آن ‌ها مقداری از روغن تازه را به خود جذب کنند. پر شدن این نقاط در چند ساعت کارکرد نخست باعث کم شدن سطح روغن در کارتر می‌ شود.

7) تبخیر جزئی روغن در دماهای بالا

• روغن موتور در عملکرد معمولی نیز بخشی از اجزای سبک خود را در اثر گرما از دست می‌ دهد. این تبخیر در دماهای بالا (معمولاً بالاتر از 100 درجه سانتی ‌گراد) بسیار جزئی است اما با گذشت چند روز استفاده از روغن تازه، ممکن است کاهش اندکی در سطح آن دیده شود. این امر در مناطق گرم‌ تر یا در رانندگی ‌های طولانی ‌مدت بیشتر رخ می ‌دهد.

8) هوای محبوس در سیستم روغن

• در لحظه تعویض روغن، ممکن است مقداری هوا در مسیرهای روغن باقی بماند. با روشن شدن موتور، حباب‌ های هوا از بین می ‌روند و حجم واقعی روغن که در سیستم می ‌چرخد، مشخص می‌ شود. خروج این هوا می ‌تواند باعث پایین ‌تر دیده شدن سطح روغن پس از اولین کارکرد موتور شود.

9) تفاوت در زمان و دمای اندازه‌ گیری

• میزان روغن در گِیج بسته به زمان بررسی ممکن است متفاوت نشان داده شود. اگر بلافاصله پس از خاموش کردن موتور اندازه‌گیری شود، بخشی از روغن هنوز در مسیر گردش است و روی سطح پایین ‌تری قرار می‌گیرد. بنابراین، برای اندازه ‌گیری دقیق باید حداقل 5 تا 10 دقیقه صبر کرد تا روغن ته‌ نشین شود.

مطالعه بیشتر:

آموزش تعویض روغن موتور به صورت گام به گام در 10 مرحله

آیا فیلتر روغن تاریخ انقضا دارد؟

علت کم شدن روغن ترمز و راه ‌های جلوگیری از کاهش روغن ترمز

چرا روغن موتور کف میکند؟ علت و راه‌های پیشگیری از کف کردن روغن موتور

بهترین زمان تعویض روغن موتور انواع خودرو و عمر مفید روغن موتور

دلایل غیرطبیعی و هشداردهنده کاهش سطح روغن موتور:

گاهی پایین آمدن سطح روغن موتور نشانه مشکل جدی است و نباید آن را طبیعی دانست. بیایید چند مورد از این دلایل را بررسی کنیم:

• یکی از دلایل مهم، نشتی روغن است. این نشتی می ‌تواند از قسمت‌ هایی مثل واشر کارتر، درپوش فیلتر، واشر سرسیلندر یا حتی درپوش قالپاق سوپاپ باشد. معمولاً رد روغن در زیر خودرو یا بوی سوختگی روغن در اطراف موتور، نشانه‌ وجود نشتی است.
• دلیل دیگر، سوختن روغن در داخل موتور است. در این حالت، روغن از کنار رینگ ‌های پیستون یا از طریق سوپاپ‌ ها وارد سیلندر شده و همراه با سوخت می‌ سوزد. علامت مشخص آن، خروج دود آبی یا خاکستری از اگزوز است.
• گاهی واشر سرسیلندر معیوب باعث می ‌شود روغن با آب رادیاتور ترکیب شود. در این حالت، رنگ روغن درپوش موتور کرم و کف ‌آلود می ‌شود و ممکن است موتور بیش از حد گرم کند.
• همچنین در برخی خودروها، مصرف غیرعادی روغن به علت فرسودگی رینگ ‌ها، شل بودن یاتاقان ‌ها یا استفاده از روغن نامرغوب دیده می‌ شود. این موارد معمولاً با افزایش صدا، کاهش قدرت موتور و بالا رفتن حرارت همراه‌ هستند.

در چنین شرایطی لازم است خودرو توسط مکانیک بررسی شود، زیرا ادامه رانندگی با سطح پایین روغن می ‌تواند منجر به آسیب جدی در موتور شود.

چگونه سطح روغن موتور را به ‌درستی بررسی کنیم؟ 

اندازه‌ گیری درست سطح روغن ساده است، اما باید با دقت انجام شود. مراحل انجام آن به شرح زیر است:

• ابتدا خودرو را روی سطح صاف پارک کرده و موتور را خاموش کنید. حدود 5 تا 10 دقیقه صبر کنید تا روغن ته ‌نشین شود. 
• سپس میله گِیج را بیرون آورده، با دستمال تمیز پاک کنید و دوباره تا انتها در جای خود بگذارید. حال آن را دوباره بیرون بکشید تا سطح روغن را ببینید.
• روی میله دو علامت وجود دارد: MIN (حداقل) و MAX (حداکثر). سطح روغن باید بین این دو علامت باشد. اگر پایین‌ تر از حداقل است، مقدار کمی روغن اضافه کنید.
• بهتر است این بررسی هر دو هفته یک‌ بار یا قبل از سفر انجام شود. همچنین در زمان اندازه ‌گیری، به رنگ و بوی روغن نیز توجه کنید. اگر تیره و سوخته یا بوی غیرعادی داشت، زمان تعویض نزدیک است.
• در خودروهایی که فاقد گِیج هستند (مانند برخی مدل‌ های جدید اروپایی)، سطح روغن از طریق نمایشگر دیجیتال روی صفحه کیلومتر بررسی می‌ شود.

رعایت همین اصول ساده باعث می‌ شود همیشه موتور در شرایط ایمن و سالم کار کند.

راهکارهایی برای پیشگیری از افت غیرعادی سطح روغن موتور:

برای جلوگیری از کاهش زیاد سطح روغن، رعایت چند نکته ساده اما مهم ضروری است:

• ابتدا همیشه از روغن موتور با کیفیت و مطابق با توصیه شرکت سازنده استفاده کنید. روغن ‌های تقلبی یا نامناسب، زودتر تبخیر شده و در موتور می ‌سوزند.
• دوم، تعویض به‌ موقع فیلتر روغن را فراموش نکنید. فیلتر کثیف باعث می ‌شود فشار روغن تغییر کند و در نتیجه مصرف آن افزایش یابد.
• سوم، موتور را بیش از حد گرم نکنید. رانندگی با سرعت زیاد، مخصوصاً در هوای گرم یا در ترافیک سنگین، باعث بالا رفتن دمای روغن و تبخیر بیشتر آن می ‌شود.
• چهارم، اجازه ندهید موتور در حالت درجا زیاد کار کند. زیرا در این حالت تهویه و خنک ‌کاری کاهش یافته و روغن زودتر فرسوده می‌ شود.
• پنجم، نشتی ‌های کوچک را سریع برطرف کنید. حتی چکه ‌های جزئی در بلند مدت سطح روغن را به شدت پایین می ‌آورد.
• در نهایت، بررسی دوره ‌ای خودرو در سرویس ‌های فنی معتبر کمک می‌کند مشکلات کوچک قبل از آسیب جدی تشخیص داده شوند.

رعایت این نکات باعث می ‌شود سطح روغن همیشه در حد استاندارد باقی بماند و طول عمر موتور به میزان قابل ‌توجهی افزایش پیدا کند.