علائم روغن موتور اشتباه در خودرو و ۱۰ اقدام ضروری

گاهی تنها یک لحظه بی ‌دقتی کافی است تا روغن موتور اشتباه وارد خودروی شما شود. اتفاقی که در نگاه اول شاید بی ‌اهمیت به ‌نظر برسد، اما در واقع می ‌تواند شروع یک دردسر بزرگ باشد. موتور خودرو مثل قلب تپنده ماشین، به دقت و مراقبت زیادی نیاز دارد و روغن مناسب نقش حیاتی در سلامت آن دارد. وقتی روغن اشتباهی استفاده می‌کنیم، به مرور ممکن است عملکرد موتور دچار اختلال شود و حتی آسیب‌ های جدی به وجود بیاید. این موضوع برای هر راننده‌ ای ممکن است پیش بیاید و مهم‌ ترین نکته، واکنش سریع و درست بعد از این خطاست. اما در این شرایط چه باید کرد تا خسارت‌ ها کم شود و از آسیب ‌های بزرگ جلوگیری کنیم؟ ادامه مطلب را از دست ندهید تا به پاسخ این سوال برسیم.

مشکلات استفاده از روغن موتور اشتباه در خودرو:

ممکن است برای هر راننده ‌ای پیش بیاید که در هنگام تعویض روغن، نوع اشتباهی را درون موتور بریزد. شاید به خاطر بی ‌توجهی، یا اعتماد به یک شخص نا آگاه این اتفاق رخ دهد. در نگاه اول شاید به نظر برسد که فقط «نوع روغن فرق دارد» و تاثیر زیادی ندارد. اما واقعیت این است که روغن موتور، مثل خون در بدن انسان، نقش حیاتی در عملکرد موتور دارد و هر خطا در انتخاب آن می‌ تواند به آسیب‌ های جدی منجر شود. در ادامه دلایل مهمی را بررسی می کنیم که نشان می ‌دهند چرا ریختن روغن موتور اشتباه واقعاً خطرناک ‌تر از تصور ماست.

از بین رفتن خاصیت روان ‌کاری و افزایش اصطکاک

روغن موتور وظیفه دارد اصطکاک بین قطعات فلزی موتور را تا حد ممکن کم کند. اگر روغن اشتباه وارد موتور شود، ممکن است ویسکوزیته (غلظت) آن با دمای کاری موتور سازگار نباشد. در نتیجه، سطح تماس قطعات مثل پیستون، میل‌ لنگ و یاتاقان ‌ها به خوبی چرب نمی ‌شود و لایه محافظ بین آن‌ ها از بین می‌ رود. این باعث افزایش سریع دمای قطعات و ساییدگی آن ‌ها در مدت کوتاه خواهد شد. این مسئله می ‌تواند همانند دو فلز خشک که روی هم ساییده می ‌شوند، صدای غیرعادی و کاهش عمر موتور را به دنبال داشته باشد.

تغییر در فشار روغن و کارکرد نادرست پمپ روغن

هر پمپ روغن برای محدوده‌ خاصی از غلظت طراحی شده است. روغن خیلی غلیظ یا خیلی رقیق، می ‌تواند این سیستم را دچار اختلال کند. روغن غلیظ ممکن است به سختی از فیلتر عبور کند و باعث افزایش فشار در مدار روغن شود. از طرف دیگر، روغن بیش از حد رقیق نمی ‌تواند فشار کافی را حفظ کند و ممکن است حتی به نقاط بالاتر موتور (مثل سرسیلندر) نرسد. در هر دو حالت، قطعاتی از موتور بدون روغن ‌کاری باقی می ‌مانند و دچار فرسایش می ‌شوند.

از بین رفتن خاصیت پاک ‌کنندگی روغن

یکی از وظایف مهم روغن موتور، جمع کردن ذرات دوده، کربن و آلودگی ‌های داخلی موتور است. اگر از روغن اشتباهی استفاده شود، افزودنی ‌های پاک ‌کننده و شوینده‌ آن ممکن است با نوع سوخت یا شرایط حرارتی موتور سازگار نباشد. نتیجه این می ‌شود که رسوبات در جداره‌ ها و فیلتر جمع می ‌شوند و مسیر جریان روغن را می ‌بندند. تجمع این رسوبات در طول زمان باعث کاهش راندمان و حتی گیر کردن قطعات متحرک می ‌شود.

از بین رفتن لایه محافظ در برابر حرارت

روغن موتور به عنوان یک جذب‌ کننده حرارت عمل می‌کند و بخشی از گرمای تولید شده در موتور را جذب کرده و انتقال می ‌دهد. اما وقتی نوع اشتباهی از روغن در موتور باشد، ممکن است در دمای بالا ترکیب شیمیایی آن تغییر کند و بسوزد. در این حالت، لایه نازکی از دوده یا کربن در دیواره‌ سیلندر تشکیل می‌ شود و انتقال حرارت مختل می ‌گردد. در نتیجه، دمای موتور افزایش یافته و احتمال جوش آوردن یا تاب برداشتن قطعات بالا می رود.

ناسازگاری با درزگیرها و واشرها

هر خودرو بسته به طراحی کارخانه‌ اش از جنس خاصی از واشرها و درزگیرها استفاده می‌کند. اگر روغن موتور از پایه‌ شیمیایی ناسازگار (مثلاً روغن پایه گیاهی یا سنتتیک خاص) باشد، این قطعات ممکن است دچار تورم، ترک‌ خوردگی یا نشت شوند. در آغاز شاید فقط لکه ‌های کوچک روغن زیر خودرو دیده شود، اما به مرور این نشت افزایش یافته و می ‌تواند باعث کاهش سطح روغن و خشک ‌کار کردن موتور گردد.

تداخل شیمیایی با روغن قبلی

در بسیاری از موارد، هنگام تعویض روغن، مقداری از روغن قبلی هنوز داخل کارتل باقی می‌ ماند. اگر روغن جدید از نوع یا برند متفاوتی باشد، ممکن است افزودنی ‌های شیمیایی دو روغن با هم واکنش دهند و خاصیت روان‌ کاری هر دو کاهش یابد. در نتیجه، روغن ترکیبی حاصل، چسبناک، مات و بی ‌کیفیت می‌ شود و به سرعت اکسید می‌ گردد.

افزایش مصرف سوخت و افت توان موتور

وقتی موتور به‌ خوبی روغن‌ کاری نشود و اصطکاک افزایش یابد، برای حفظ همان سرعت یا توان، انرژی بیشتری مصرف می‌کند. این به معنی بالاتر رفتن مصرف سوخت و ضعف عملکرد خودروست. در موتورهای جدید که سیستم تزریق سوخت و سنسورها بسیار دقیق هستند، حتی یک تغییر جزئی در مقاومت حرکتی یا فشار روغن می ‌تواند باعث ارسال داده‌ های اشتباه به ECU و ناهماهنگی در عملکرد سیستم شود.

خطر قفل کردن موتور

اگر روغن اشتباه برای مدت طولانی در موتور بماند، احتمال قفل کردن موتور وجود خواهد داشت. در این حالت قطعات به ‌دلیل کمبود روان ‌کاری بیش از حد گرم می ‌شوند، به هم می ‌چسبند و موتور کاملاً از کار می ‌افتد. این یکی از پرهزینه ‌ترین آسیب ‌هایی است که ممکن است در اثر یک اشتباه ساده رخ دهد.

علائم استفاده از روغن موتور اشتباه در خودرو:

انتخاب روغن موتور مناسب یکی از مهم‌ترین مواردی است که در سلامت، راندمان و عمر موتور خودرو نقش مستقیم دارد. اگر روغن موتور اشتباه وارد سیستم شود، خودرو خیلی زود علائم هشداردهنده‌ای نشان می‌دهد. در این مقاله به‌صورت کامل و تخصصی تمام نشانه‌های استفاده از روغن موتور نامناسب و پیامدهای آن را بررسی می‌کنیم.

افزایش صدای موتور (اولین نشانه روغن اشتباه)

اگر بعد از تعویض روغن موتور متوجه صدای غیرعادی شدید، احتمال زیادی وجود دارد که ویسکوزیته روغن مناسب موتور شما نبوده باشد.

این صداها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• تق‌تق در استارت سرد
• صدای زوزه یا خش‌خش
• صدای زیاد سوپاپ‌ها

روغن خیلی رقیق نمی‌تواند لایه محافظ مناسب ایجاد کند و روغن خیلی غلیظ نیز دیر به قطعات می‌رسد.

کاهش قدرت موتور و افزایش مصرف سوخت

یکی از رایج‌ ترین علائم روغن موتور اشتباه، کاهش شتاب و توان خودرو است.

دلیل چیست؟

اگر روغن خیلی غلیظ باشد، موتور برای حرکت دادن قطعات انرژی بیشتری مصرف می‌کند.

• کاهش قدرت
• مصرف سوخت بالاتر
• شتاب‌گیری کند

افزایش دمای موتور (Overheating)

روغن موتور بخش مهمی از فرایند خنک‌ کاری موتور است. روغن نامناسب نمی‌تواند حرارت را به‌خوبی منتقل کند و باعث داغ کردن خودرو می‌شود.

این مشکل می‌تواند به موارد زیر منجر شود:

• بالا رفتن آمپر
• جوش آوردن خودرو
• آسیب به سرسیلندر

این مورد یکی از خطرناک‌ ترین نتایج استفاده از روغن موتور اشتباه است.

روشن شدن چراغ فشار روغن (Oil Pressure)

اگر پس از تعویض روغن، چراغ Oil یا Check Engine روشن شد، ممکن است روغن:

• خیلی رقیق باشد
• خیلی غلیظ باشد
• استاندارد مناسب موتور را نداشته باشد

این مشکل مستقیماً به فشار روغن مربوط است و باید سریع بررسی شود.

بیشتر بخوانید: دلیل روشن شدن چراغ چک بعد از تعویض روغن

مصرف روغن غیرطبیعی یا نشتی

روغن نامناسب می‌تواند باعث:

• نشت روغن
• سوزاندن روغن
• دود آبی اگزوز

روغن‌های کم‌ کیفیت یا با ویسکوزیته اشتباه سریع‌ تر تبخیر می‌شوند و ممکن است به رینگ‌ها آسیب بزنند.

تیره شدن و بوی سوختگی روغن

اگر روغن خیلی سریع تیره می‌شود یا بوی سوختگی می‌دهد، نشان‌دهنده ناسازگاری روغن با موتور است.

نشانه‌های مهم:

• کف‌آلود شدن روغن
• روان نبودن کافی
• سیاه شدن غیرعادی

کف‌آلود شدن اغلب ناشی از افزودنی‌های نامناسب است.

لرزش موتور در حالت درجا (Idle)

اگر موتور در حالت درجا لرزش بیشتری دارد، احتمال دارد روغن نتواند قطعات متحرک را به‌طور کامل روان‌کاری کند.
این مشکل معمولاً در خودروهایی که روغن غلیظ‌تر از مقدار توصیه‌شده ریخته‌اند بیشتر دیده می‌شود.

اگر روغن اشتباه داخل موتور ریخته شده چه باید کرد؟

حتماً این مراحل را طی کنید:

• تعویض کامل روغن موتور
• تعویض فیلتر روغن
• استفاده از روغن مطابق دفترچه راهنما (ویسکوزیته × استاندارد API)
• بررسی وضعیت موتور در صورت وجود صدا یا داغی غیرعادی
  

10 اقدام فوری بعد از ریختن روغن موتور اشتباه در خودرو:

همانطور که به خوبی می دانید اگر پس از استفاده از روغن موتور اشتباه، سریع و درست عمل نکنید، این اتفاق می ‌تواند هزینه ‌های سنگینی روی دستتان بگذارد. در چنین شرایطی، باید بدون استرس و با دقت چند گام مشخص را انجام دهید تا از آسیب جدی به موتور جلوگیری شود. در ادامه تمام اقدام ‌های فوری و کاربردی را معرفی می کنیم.  

1. بلافاصله خودرو را خاموش کنید

اولین و مهم ‌ترین قدم این است که پس از متوجه ‌شدن اشتباه، به هیچ عنوان اجازه ندهید موتور بیشتر کار کند. زیرا با روشن ماندن خودرو، روغن اشتباه در تمام بخش‌ های موتور پخش می ‌شود و ممکن است لایه محافظ اصلی را از بین ببرد. حتی چند دقیقه کارکرد می ‌تواند باعث سایش قطعات شود. بنابراین خودرو را خاموش کنید و در همان حالت بمانید تا از گسترش خرابی جلوگیری کنید.

2. سطح و رنگ روغن را بررسی کنید

بعد از خاموش‌کردن موتور، درب کاپوت را باز کنید و با استفاده از میله‌ اندازه‌ گیری (میله گیج) وضعیت روغن را بررسی کنید. اگر رنگ روغن غیرعادی، بیش از حد روشن، تیره، کف ‌دار یا شیری ‌رنگ است، این نشانه‌ ترکیب ناسالم یا ناهماهنگی بین روغن جدید و قدیمی است. اگر متوجه فوم یا حباب در روغن شدید، ادامه‌ کار خطرناک است و احتمال آسیب داخلی زیاد می‌ شود.

3. خودرو را روشن و جا به ‌جا نکنید

بسیاری از رانندگان به اشتباه تصور می ‌کنند می‌ توانند خودرو را تا تعمیرگاه برانند، اما این یکی از مهلک ‌ترین اشتباه‌ هاست. حتی روشن‌ کردن موتور برای مدت کوتاه می‌ تواند باعث پخش کامل روغن اشتباه و افزایش اصطکاک شود. در این مرحله تنها کاری که باید بکنید این است که خودرو را در همان حالت خاموش نگه دارید و از یدک ‌کش یا خودروبر برای انتقال استفاده کنید.

4. روغن اشتباه را کاملاً تخلیه کنید

وقتی خودرو به تعمیرگاه رسید، اولین اقدام مکانیک باید تخلیه‌ کامل روغن اشتباه از موتور باشد. اما دقت داشته باشید که برخی از روغن‌ ها به دلیل چسبندگی بالا یا ترکیب شیمیایی خاص، به راحتی از موتور خارج نمی ‌شوند.  به همین دلیل بهتر است مکانیک، قبل از باز کردن پیچ کارتر، خودرو را کمی گرم کند تا روغن روان ‌تر شده و تخلیه کامل ‌تر انجام شود. بعد از تخلیه، فیلتر روغن نیز باید تعویض شود، چون ممکن است ذرات روغن قبلی در آن باقی مانده باشد.

5. موتور را با روغن تمیز شستشو دهید 

پس از تخلیه‌ روغن اشتباه، هنوز مقدار کمی از آن در مسیرها و گوشه‌ های موتور باقی می ‌ماند. برای حذف کامل آن، باید از روغن شستشو استفاده شود. این فرایند به این شکل است که مقدار مشخصی روغن مخصوص شستشو داخل موتور ریخته می‌ شود، خودرو برای چند دقیقه کوتاه روشن شده و سپس روغن کاملاً تخلیه می ‌گردد. این کار تمام باقی‌ مانده‌ های روغن اشتباه را بیرون می‌کشد و موتور برای روغن جدید آماده می ‌شود.

6. فیلتر روغن را حتماً تعویض کنید

بعد از شستشوی موتور، حتماً باید فیلتر روغن جدید نصب شود. فیلتر خراب یا آلوده می ‌تواند تمام زحمات شما را از بین ببرد، چون ذرات روغن اشتباه در فیلتر باقی می ‌مانند و دوباره وارد چرخه می‌ شوند. یک فیلتر روغن تازه تضمین می‌کند که سیستم روغن‌ کاری کاملاً پاک و آماده دریافت روغن مناسب است.

7. روغن موتور مناسب را با دقت انتخاب و اضافه کنید

اکنون نوبت انتخاب روغن درست است. برای اینکه اشتباهتان تکرار نشود، دفترچه راهنمای خودرو یا برچسب روی درب موتور را بخوانید و نوع، شاخص ویسکوزیته و برند مناسب را انتخاب کنید. اگر شرایط آب ‌و هوایی منطقه شما خاص است (مثلاً خیلی سرد یا خیلی گرم)، با مکانیک مشورت کنید تا روغنی متناسب با شرایط محیطی انتخاب شود. سپس به مقدار توصیه ‌شده روغن بریزید، سطح آن را بررسی کنید و مطمئن شوید میزان آن دقیقاً بین دو علامت روی میله گیج قرار گرفته است.

8. موتور را برای چند دقیقه روشن و عملکرد آن را بررسی کنید  

بعد از ریختن روغن جدید، موتور را چند دقیقه روشن کنید تا روغن در تمام بخش ‌ها گردش کند. به صدای موتور گوش دهید. اگر صدای غیرعادی مانند تق ‌تق یا صدای خشک شنیدید، بلافاصله خودرو را خاموش کنید. در غیر این صورت، پس از چند دقیقه کارکرد، دوباره سطح روغن را کنترل کنید تا مطمئن شوید مقدار آن تغییر نکرده است. همچنین بهتر است در چند روز آینده، نشتی یا تغییر رنگ روغن را بررسی کنید.

9. فیلتر هوا و سیستم تهویه موتور را بررسی کنید

هرچند ممکن است ارتباط مستقیمی با نوع روغن نداشته باشد، اما در زمان چنین اشتباهی بهتر است فیلتر هوا نیز چک شود. اگر روغن اشتباه باعث بخار اضافی یا نشت به مسیر تنفس موتور شده باشد، فیلتر هوا چرب و آلوده خواهد شد. تعویض فیلتر هوا کمک می‌کند مخلوط سوخت ‌و ‌هوا بهینه شود و از مصرف بی‌ رویه بنزین جلوگیری گردد.

10. رفتار موتور را در چند روز آینده زیر نظر بگیرید

در روزهای بعد از این اتفاق، عملکرد موتور، میزان مصرف سوخت و صدای کارکرد موتور را دقیق بررسی کنید. اگر تغییراتی مانند صدای غیرعادی، لرزش، افزایش مصرف یا کاهش شتاب مشاهده کردید، حتماً خودرو را دوباره برای بازبینی ببرید. زیرا ممکن است بخشی از روغن اشتباه هنوز در مسیر باقی مانده باشد یا اثرات آن تازه ظاهر شود. این موارد از مهم ترین کارهایی هستند که باید حتما پس از استفاده از روغن موتور اشتباه انجام دهید تا سیستم موتور خودرو دچار مشکل نگردد.

نتیجه:

روغن موتور اشتباه می‌تواند باعث افزایش صدا، کاهش توان، داغ شدن موتور و حتی خرابی‌های جدی شود. با انتخاب روغن صحیح و توجه به ویسکوزیته مناسب، می‌توانید عملکرد خودرو را به‌ مراتب بهتر کرده و از هزینه‌های سنگین جلوگیری کنید.